Heeft u ook een sporter in de omgeving die ontzettend fanatiek is maar twijfelt u over zijn/haar gezondheid? Sporters zijn van nature dwangmatig en gefocust, deze eigenschappen zijn onmisbaar om een goede sportprestatie neer te zetten. Maar deze eigenschappen kunnen ook nadelig zijn voor de gezondheid. Hoe dan?

De optimale waarden voor het lichaamsgewicht of vetpercentage kan per sport verschillen, maar ook per positie in een team. Als we kijken naar de sport rugby zijn er verschillende speelposities. De voorwaartsen staan dicht bij de bal, vangen de zware klappen op en worden gekenmerkt door de grote hoeveelheid kracht (voor de verdediging) terwijl de driekwarten worden gekenmerkt door hun snelheid en de langere afstanden die ze afleggen tijdens een wedstrijd. Voor de laatste groep zou het handiger zijn als het vetpercentage laag is zodat ze zich sneller over het veld kunnen bewegen. Maar voor de voorwaartsen spelers is een laagje reservevet niet perse ongunstig om bescherming te bieden tegen de verdediging. Naast dit voorbeeld zijn er nog veel meer sporten waarbij het vetpercentage van belang is. Bij sommige sporten wordt nogal eens een lichaamsgewicht of vetpercentage nagestreefd die onder de norm ‘gezond’ ligt. Dit lijkt vooral bij vrouwelijke sporters voor te komen. Misschien door de onvrede die vrouwen in het algemeen hebben over hun lichaamsvorm?

Eetstoornissen
Bij onderzoek onder beoefenaars van sporten waarin het vetpercentage belangrijk is, blijken eetstoornissen, verstoord eetgedrag en een verkeerd lichaamsbeeld vaak voor te komen. Er worden soms ernstige maatregelen genomen. Methoden kunnen zijn vasten, extreem energiearme diëten, strategieën gericht op uitdroging of dehydratie (sauna’s, plastabletten, lichaamsbeweging in de hitte), buitensporig trainen, zelfopgewekt braken en het gebruik van laxeermiddelen. Deze methoden zijn natuurlijk allemaal nadelig voor de gezondheid. De mate waarin eetstoornissen bij sporters voorkomen blijkt onbekend. Sporters met abnormale eetpatronen en trainingspraktijken hoeven niet perse een klassieke eetstoornis te hebben. Sommige sporters gebruiken deze methoden alleen om het doel vetpercentage te bereiken  en lieten de obsessie met gewicht en vetpercentage buiten het sportseizoen (gelukkig) varen.

Diëten
Extreem energiearme of specifieke koolhydraatarme diëten (vb. oerdieet) worden afgeraden. Deze diëten resulteren in lage glycogeenreserves in de spieren (en mogelijk in de lever) en veroorzaken vermoeidheid en prestatievermindering bij sporters die dagelijks zwaar trainen. Daarnaast kan veel gewicht verliezen in korte tijd ook gepaard gaan met spierafbraak. Ook krijgt de sporter te weinig macronutriënten (koolhydraten, eiwitten, vetten) en micronutriënten (vitamines en mineralen) binnen om goed te kunnen functioneren in het dagelijks leven. Er wordt zelfs gespeculeerd dat hormonale en metabolische functies erdoor in gevaar komen en dat dit bij jonge sporters leidt tot belemmering van de groei en ontwikkeling!

‘Female athlete triad’
Bij vrouwen is het intensief sporten populairder geworden. Dit is positief te noemen, maar in combinatie met het huidige ideaalbeeld van het lichaam van de vrouw komen er ook gezondheidsrisico’s om de hoek kijken. De combinatie van drie gezondheidsproblemen; verstoord eetgedrag (laag energetisch dieet), menstruatiestoornissen (amenorroe) en osteoporose worden ‘female athlete triad’ genoemd. Veel atletische vrouwen lopen veel risico dit te ontwikkelen. Dit kan mogelijk resulteren in een klassieke eetstoornis zoals anorexia maar dit hoeft niet.

Hoe is een verstoord eetgedrag te herkennen?

  • de atlete heeft honger;
  • de atlete is geïrriteerd;
  • de atlete heeft concentratiestoornissen;
  • er is sprake van trillen en duizeligheid (vooral tijdens trainingen tussen 3 en 4 uur ’s middags);
  • de menstruatie wordt onregelmatig of blijft weg;
  • er is sprake van gewichtsverlies.

Amenorroe en osteoporose
Intensief sportende vrouwen lopen een grotere kans op een onregelmatige of zelfs geheel uitblijvende menstruatie. Het is belangrijk dat de sporter weet welke gevolgen hieraan verbonden zijn. Het belangrijkste schadelijke gevolg van amenorroe is botontkalking (osteoporose) waardoor de kans op botbreuken toeneemt.

Sportdiëtist belangrijk?
Naast het opstellen van een haalbaar trainingsschema is het ook van belang om een voedingsberekening te laten maken door een sportdiëtist. Hij/zij kan signaleren of er sprake is van een tekort aan voedingsstoffen en dit vertalen naar een volwaardig sportvoedingsadvies op maat!  Bovendien kan de sportdiëtist door het regelmatig meten van lichaamsgewicht, vetpercentage en de spiermassa beoordelen of het lichaam gezond is of niet. Door een gezond vetpercentage zal de menstruatie naar alle waarschijnlijkheid weer op gang komen en de kans op osteoporose en daarbij botbreuken verminderd worden. Ook kan de sportdiëtist hulp bieden bij het aanleren van een gezond eetgedrag eventueel in samenwerking met een sportpsycholoog of sportarts. Deze multidisciplinaire aanpak zal de sportprestatie positief beïnvloeden! En dat wil toch iedere sporter?

Bronnen:

  1. Atletiek Unie. Sport en Gezondheid. Sportmedische artikelen. The female athlete triad. 2002.
  2. Maughan RJ, Burke LM. Sportvoeding. Eerste druk. Maarssen 2004; H11. p.185-200

 In opdracht van Corinne van Acht – sportdiëtist, Voedingsadviesbureau Food and Wellness